در شرایطی که امیدها برای احیای توافق هستهای سال ۲۰۱۵ از بین رفته، جو بایدن به عنوان رئیسجمهوری ایالات متحده آمریکا در حالی برای انجام اولین سفر رسمی خود به سعودی و اسرائیل در ماه آینده میلادی آماده میشود که از سوی متحدان کلیدی واشینگتن در خاورمیانه در معرض فشارهای فزایندهای قرار گرفته تا طرحی قابل اجرا را برای مهار جاهطلبیهای هستهای رژیم ایران ارائه دهد.
شبکه خبری «سیانان» آمریکا در گزارشی که سهشنبه ۳۱ خرداد منتشر کرد به نقل از منابع خود نوشت که شاهزاده خالد بن سلمان، جانشین وزیر دفاع سعودی اخیرا در سفر به واشینگتن در دیدار با مقامات آمریکایی از بازگشت روابط آمریکا و سعودی به مسیر درست آن ابراز خشنودی کرده است.
به گفته منابع این شبکه خبری، خالد بن سلمان در عین حال نسبت به اینکه ایالات متحده هنوز یک راهبرد جامعی برای مقابله با جاهطلبیهای هستهای ایران، زرادخانه موشکهای بالستیک تهران و حمایتهای آن از گروههای شبهنظامی منطقهای تدوین نکرده، اظهار نگرانی کرده است.
به گفته مسئولان منطقهای، دولت بایدن متحدان خود و از جمله آنها سعودی را از اینکه در صورت شکست مذاکرات هستهای، طرح جایگزین احتمالی چه میتواند باشد، بیاطلاع گذاشته است.
یک مقام ارشد دولت آمریکا با اشاره به تصمیم اخیر رژیم ایران به از کار انداختن برخی از دوربینهای نظارتی آژانس از یک سو و موجی از عملیات مخفیانه و تهاجمی اسرائیل در داخل مرزهای ایران از سوی دیگر، گفت: «وضعیت با ایران بسیار در حال ملتهب شدن است.»
این مقام آمریکایی با اشاره به سفر آتی بایدن به خاورمیانه افزود بخش بزرگی از دلیل نیاز ما به انجام این سفر این است که متحدان آمریکا میخواهند از جدی بودن آن در برخورد با این موضوع اطمینان حاصل کنند.
با این حال، بنا به گزارش سیانان، دولت بایدن تاکنون با وجود فشار قانونگذاران آمریکایی از دو حزب و نیز نگرانی شرکا و متحدان منطقهای ایالات متحده، نسبت به ایران «محتاطانه» عمل کرده تا مبادا روند مذاکرات حساس هستهای «منحرف» نشود.
راب مالی، نماینده دولت بایدن در امور ایران در شهادت ماه گذشته خود به کنگره اگرچه اذعان کرد که چشمانداز یک توافق جدید «در بهترین حالت ضعیف است»؛ اما او مشخص نکرد که حتی در صورت موفقیت توافق و لغو تحریمها، دولت ایالات متحده چگونه میتواند مانع از حملات موشکی و پهپادی ایران در منطقه شود.
این تردیدها هنگامی افزایش مییابد که همزمان نیروی دریایی ارتش آمریکا نیز در بیانیهای اعلام کرد روز دوشنبه هفته جاری، سه قایق نظامی تندرو ایرانی به شیوهای «ناامن و غیرحرفهای» به دو شناور نیروی دریایی آمریکا در تنگه هرمز بیش از حد نزدیک شده و رفتاری تحریکآمیز داشتند.
در همین راستا سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا به سیانان گفت: «به انجام رایزنیهای تنگاتنگ با شرکای منطقهای خود در مورد سیاست آمریکا در قبال ایران متعهدیم و به طور کلی، از گفتوگومیان کشورهای منطقه درباره مسائل امنیت و ثبات منطقه حمایت میکنیم.»
مقامات آمریکایی همچنین به سیانان گفتهاند که دولت بایدن فشار اقتصادی بر ایران را ادامه خواهد داد و در صورت شکست توافق، اجرای تحریمها را تشدید خواهد کرد. ایالات متحده نیز در تلاش برای ایجاد یک ائتلاف منطقهای علیه ایران است و در این راستا از کشورهای خلیج خواسته تا تمام سامانههای دفاع هوایی و موشکی خود را در برابر حملات ایران یکپارچه کنند.
این رویکرد توسط قانونگذاران آمریکایی از هر دو حزب حمایت میشود؛ اما هنوز حمایت همه کشورهای خلیج فارس را جلب نکرده است.
با این حال، مقامات آمریکایی بر این باور نیستند که مسئولیت محدود کردن ایران به طور کامل بر عهده دولت آمریکا است. در حالی که شرکای منطقهای آمریکا امیدوارند در زمان سفر بایدن به خاورمیانه در ماه آینده در مورد اقدامات بیشتر آمریکا برای کنترل رفتار تنشآمیز ایران بشنوند.
در همین حال به گزارش سیانان، اسرائیل بیش از پیش مسئولیت مهار کردن ایران را به عهده گرفته و برای این منظور تدارک دیده و عملیات مخفیانه خود را علیه اهداف و دانشمندان هستهای ایران افزایش داده و در اینباره ایالات متحده را تا حد زیادی در مورد اقدامات خود در بیاطلاعی گذاشته است.
اکنون با توجه به اینکه اسرائیل در ماههای اخیر ضربات هدفمند و اقدامات بازدارنده خود را در داخل خاک ایران تشدید کرده است، مقامات اطلاعاتی و نظامی آمریکا از نزدیک نشانههایی از تشدید تنش بین ایران و اسرائیل در آستانه سفر بایدن به منطقه را زیر نظر گرفتهاند.
آنطور که بسیاری از مقامات آمریکایی کنونی و سابق آگاه به مناقشههای دو کشور به شبکه سی ان ان گفتهاند اسرائیل به طور قبلی آمریکا را از عملیاتهای خود علیه ایران مطلع نمیکند و اغلب حتی به طور مخفیانه مسئولیت چنین عملیاتی را بر عهده نمیگیرد.
بهگفته آنها، در این میان، مقامات دولت بایدن به طور گستردهای رویکرد عدم دخالت در عملیاتهای اسرائیل را در پیش گرفتهاند و دولت بایدن نیز به طور مستقیم از اسرائیل نخواسته که عملیاتهای خود علیه ایران را متوقف کند.
جاناتان پانیکوف، رئیس ابتکار امنیت خاورمیانه در شورای آتلانتیک به سیانان گفت: «به نظر نمیرسد اسرائیل در حال حاضر یک برنامه استراتژیک برای پایان دادن به توسعه سلاحهای هستهای ایران داشته باشد». او افزود: اسرائیل امیدوار است از طریق «یک سری اقدامات تاکتیکی بتواند فشار را بر ایران حفظ کرده و به طور مداوم پیشرفت ایران را به تاخیر بیندازد.»
در چنین شرایطی که مقامات آمریکایی وقوع جنگ متعارف بین ایران و اسرائیل را بعید میدانند، با این وجود اما احتمال وقوع اشتباه محاسباتی خارج از کنترل را بیش از حد معمول ارزیابی میکنند.